Dzisiaj Światowy Dzień Geodety.
Choć zawsze było mi bliżej do sztuk pięknych niż do nauk ścisłych, to bezustannie moje ścieżki krzyżowały się z geodezją. Profesja ta, czy tego chcę czy nie, towarzyszy mi już połowę mojego życia.
W tym roku miałam zaszczyt uczestniczyć w doniosłej uroczystości, podczas której nowi geodeci, w tym mój Mąż, zostali oficjalnie przyjęci do Stowarzyszenia Geodetów prowincji Ontario. Czlonkowie tej oranizacji sa profesionalistami, których praca i etyka jest regulowana ustawowo. Tylko geodeci będący czlonkami tej organizacji moga wykonywać pomiary granic.
Podczas uroczystości, Andrew Shelp będący prezydentem organizacji Association of Ontario Land Surveyor (AOLS), powiedział: ,,…możecie i powinniście być z siebie dumni, to ogromne osiągnięcie, przy czym to nie koniec drogi ale dopiero jej początek.[…] Praca geodety to nieprzerwalna nauka i poświęcenie, utrzymanie publicznego zaufania i wiary w ten zawód. […]Geodeta to nie tylko inżynier ale również prawnik. W Ontario jest ok. 1900 osób wykonujących zawód geodety, z czego tylko 500 licencjonowanych”. Dla porównania, w Ontario, jest zarejestrowanych 6 000 architektów i 55 000 prawników.
Początki geodezji.
Geodezja jest jedną z najstarszych nauk. Jej nazwę wprowadził Arystoteles, a za pierwszego geodetę uznaje się Erastotenesa z Cyreny, który w III w. p.n.e. wyznaczył długość południka ziemskiego.
Starożytni egipscy geodeci wykreślali lokalizację piramid.
Egipskie urządzenie do pomiarów.
Rzymianie ustanowili geodezje jako profesję do mierzenia i zarządzania podbitymi ziemiami.
Rozwinęli oni system dzielenia ziemi na kwadraty ( Centuria- 100 heridian czyli 2,400 feet ² lub 132 akry). Pierwszym krokiem było wyznaczenie punktu centralnego. Pierwsza linia wyznaczona przez Rzymian przecinała miasto na osi wschód –zachód ( documanus) po czym wyznaczane były prostopadłe do niej północ –południe (cardo). Drogi zwykle były szerokie do 40 feet. Prawo rzymskie regulowało cały podział, arterie komunikacyjne oraz wymagał dokładnego zaznaczenia narożników. Wpływy rzymskie można znaleźć wszędzie, również w Kanadzie.
Źródło: journals.openedition.org
W Polsce pierwszymi geodetami byli żernicy królewscy, wzmianki o nich pochodzą z XII w. Do pomiarów używali żerdzi i sznurów. Zwykle granice pokrywały się z naturalną, wyodrębnioną formą terenu a tam gdzie zachodziła potrzeba wyznaczano ją w sposób sztuczny. W tym celu np. ryto znaki na drzewach i kamieniach, wkopywano drewniane pale i kamienne słupy, usypywano stożki ziemne lub kamienne, ustawiano głazy, kapliczki i krzyże.
Rycina przdstawiająca pomiary geodezyjne.
Różnica pomiędzy Polską i Kanada jest taka, że w Polsce najpierw było osadnictwo, które później zostało pomierzone, natomiast w Kanadzie tak właściwie to było odwrotnie ( z małymi wyjątkami). Najpierw szedł geodeta, mierzył i dzielił ziemię a później przychodzili osadnicy, którzy mieli oczyścić i uprawić nadane im działki.
XV w. i XVI w. to złote lata dla europejskich odkrywców i kartografów. W XVI w. następowała ewolucja konturów kontynentów w nowo odkrytym świecie i pojawienie się Kanady. Francuscy hydrografowie i geodeci byli zajęci przez ponad wiek badaniami i mierzeniem dorzecza rzeki św. Wawrzyńca.
Nowy Świat.
W 1534r. francuski odkrywca Jaques Cartier zajął Zatokę Św. Wawrzyńca dla Francji. W następnych dziesięcioleciach angielscy i francuscy rybacy założyli sezonowe obozy rybackie w okolicach Nowej Funlandii i Nowej Szkocji. W latach osiemdziesiątych XVI w. grupa angielskich rybaków założyła stałą osadę w Harbour Grace w Nowej Funlandii a francuscy handlarze futrami założyli tymczasowe obozowiska wzdłuż rzeki Św. Wawrzyńca aby handlować z tamtejszą ludnością tubylczą. W 1605r. Francuzi założyli swoją pierwszą stałą osadę rybacką w Port Royal w Nowej Szkocji a w 1608r. pod przewodnictwem wielkiego odkrywcy i kartografa Samuela de Champlaina założyli Quebec.
Źródło: michelinewalker.com
Pierwszy geodeta kraju.
Pierwsza podróż Champlaina do Kanady odbyła się w 1603r. Wówczas to przywiózł ze sobą francuskiego arystokratę- Sieur de Pontgrave, który był zainteresowany handlem futrami. Podczas gdy Pontgrave dobijał targu z Indianami, Champlain badał cypel Saquenay River.
W 1608r. Champlain położył podwaliny pod osadę Kebek (Quebec). Rok później na Nowy Ląd przybyła jego żona, która była pierwszą kobitą ,, dobrego urdzenia”.
1.Dom Samuela de Champlaina. 2 Pierwsza Droga wytyczona w Nowym Świecie. Makieta w Muzeum Cywilizacji Quebec.
W 1610r. Champlain wysłał Etienne Brule wraz z grupą mężczyzn oraz Indian w górę rzeki Ottawa ( mężczyźni mieli pomagać we wszystkim o co prosił Brule oraz chronić go na wypadek ataku wrogich plemion, natomiast Indianie byli przewodnikami, znali te tereny jak nikt inny, umieli się świetnie odnaleźć nie tylko w labiryncie rzek i ich dopływów- trafiając bezbłędnie do celu ale również wiedzieli jak przetrwać na tym dzikim i jeszcze nieznanym Europejczykom lądzie).Grupa odkrywców dotarła aż do jeziora Huron.
W tym samym czasie Champlain rozpoczął badania w górę rzeki St. Lawrence. W miejscu, gdzie wpływa rzeka Ottawa utworzył potr- dzisiejsze miasto Montreal.
Mapa Nowej Francji 1612r. autorstwa Samuela de Champlaina.
Biblioteka Narodowa Francji.
Do 1620 Quebec rozwijało się w części, która jest obecnie znana jako dolna część miasta a sam Champlain mieszkała w okolicy Notre–Dame–des–Victoires.
Place Royale, Quebec, dolna część miasta, w której mieszkał Champlain.
Muzeum Cywilizacji w Quebec.
Z czasem Champlain zaczął wytyczać górną część miasta.
Pierwszy oficjalny grant ziemi został nadany w Quebec w lutym 1623r. Louisowi Hebertowi jako- ,, głowie pierwszej rodziny osadników w kraju”. Przydzielone mu działki miały kształt długiego wąskiego paska z dostępem do rzeki, która wówczas była głównym traktem komunikacyjnym. Działki nie były oznaczane numerami, jak to się robi dzisiaj, a opatrzone nazwiskami właścicieli.
Mapa z Qébec do Cap Tourmente 1641r., Jean Bourdon (1601-1668), Biblioteka i Archiwa Narodowe Quebec. Miasto Quebec umiejscowione jest w prawym, dolnym rogu.
W tym samym roku została też wytyczona pierwsza droga wiodąca do Górnego Miasta.
W ówczesnych czasach były trzy metody pomiarów geodezyjnych:
1 stosowanie kompasu i znaków odniesienia.
2 użycie prostego teodolitu i kompasu.
3 użycie koła do pomiaru odległości.
Instrukcja Champlaina dotycząca wyznaczania południka. ,, Weź bardzo gładką deskę i w środku zamocuj igłę C o wysokości jednego cala, w pozycji pionowej. Wystaw w słoneczny dzień rano o godzinie 8 lub 9. Zaznacz miejsce, w którym pada cień igły. Mając kompas ustawiony z jednym punktem na C, a drugim na cieniu B, narysuj półkole AB. Zostawmy to wszystko do popołudnia, kiedy zauważymy cień padający na A. Zatem po wyznaczeniu półkola AB, […] CD będzie południkiem regionu”.
Jakkolwiek (nie)doskonałe były ówczesne sprzęty, wyliczenia i pomiary Champlain zapisał się na zawsze w historii Kanady, dzięki pionierskim osiągnięciom w dziedzinie kolonizacji i mapowania.
Przed przybyciem w jakiejkolwiek oficjalnej roli w rejon rzeki Świętego Wawrzyńca, Samuel de Champlain, przez trzy lata zajmował się śledzeniem ponad tysiąca mil wybrzeża Atlantyku, w tym Zatoki Fundy, wybrzeży Nowej Szkocji i Nowego Brunszwiku, a także te z Nowej Anglii. Zimą natomiast pracował nad stworzeniem ogólnej mapy całego regionu, który wcześniej badał. Jego mapy lokalne i ogólne nie były wynikiem skomplikowanych technik geodezyjnych, brakowało mu precyzyjnych instrumentów, a jego pomiary były często niedokładne.. Niemniej jednak jego mapy są godnymi zaufania przykładami kartografii jego czasów i pokolenia. Ujawniają dobrą znajomość podstawowych zasad mapowania i wykazują wyraźne umiejętności. Jego opisy rdzennej ludności, natury, kanadyjskiej ziemi i gleby, a także jej naturalnych zasobów są jasne i dobrze zdefiniowane.
Odkrywca, nawigator, żołnierz, twórca map, kolonizator, geodeta, dowódca, autor i administrator Samuel de Champlain to historyczne imię, symbol odwagi i siły, ale także imię, które pojawia się w narodzinach zawodu, który cenił i dzięki któremu sporządził pierwszą znaną dziś mapę Nowej Francji. Champlain posiadał niepohamowaną ciekawość tego co znajduje się za zakolem rzeki lub za horyzontem. Ciekawość ta była niezbędna do odniesienia sukcesu jako kartograf w ówczesnych czasach.
Dzisiaj, wysoko na cyplu w pobliżu Parlament Hill w Ottawie, Champlain stale mierzy szerokość geograficzną ze swoim słynnym astrolabium, symbolem odkrywcy, geodety i człowieka z wizją.
Samuel de Champlain zmarł w 1635r.
Posąg Samuela de Champlaina w Ottawie.